Bisschop Frans Schraven terug in Shanghai

Gedurende zijn leven was Frans Schraven verschillende jaren werkzaam als econoom van zijn congregatie. In die stad kwam hij onlangs aan de orde op een conferentie georganiseerd door een van de vele universiteiten. Bij de conferentie, 10 dagen na die van Shijiazhuang, stond dit keer niet Frans Schraven centraal, maar de Franse pater Jezuïet Jacquinot de Bésange. Deze priester moet ongetwijfeld Frans Schraven in Shanghai tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben gekend. Pater Jacquinot slaagde er aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in om in Shanghai een veiligheidszone op te richten waar hij honderdduizenden vluchtelingen kon opvangen. Het bijzondere was dat hij de Japanse generaal Matsui en de burgemeester van Shanghai met elkaar in gesprek bracht over de massa"s vluchtelingen. Hij kreeg het als eerste in de geschiedenis voor elkaar dat beide strijdende partijen zijn vluchtelingenzone erkenden als neutraal terrein. In Japan werd al snel over hem geschreven en gesproken als een "heilige" die zoveel mensenlevens wist te redden.

Tijdens de conferentie lieten 33 onderzoekers hun licht schijnen op de persoon van Jacquinot, zijn veiligheidszone en vluchtelingenzones elders in China . De conferentie werd georganiseerd in het kader van de 50 jarige diplomatieke betrekkingen tussen Frankrijk en China. Zowel de consul generaals van Frankrijk en Duitsland en een vertegenwoordiger van het Internationale Rode Kruis waren aanwezig.

Maar waarom kwam bisschop Frans Schraven bij deze gelegenheid ter sprake? Wat was de zin daarvan? Na de moord van Zhengding in oktober 1937 eiste de Franse ambassade van Japan de garantie dat er verder geen buitenlandse missionarissen in China meer zouden worden vermoord. Het protest van Europese landen vanwege de moord op negen Europeanen. heeft ongetwijfeld in Japan effect gehad. Toen bisschop Frans Schraven werd vermoord was pater Jacquinot in onderhandeling met Japan over de oprichting van een veiligheidszone in Shanghai. Speelde de massamoord van Zhengding een rol bij het besluit om de veiligheidszone van Jacquinot te erkennen? Een maand ná de moord op Schraven in november vallen Japanse troepen Shanghai aan. Twee maanden na de massamoord van Zhengding (in december) veroveren Japanse troepen de toenmalige hoofdstad van China de stad Nanking. Daar vindt een gruwelijk bloedbad plaats en worden in twee maanden tijd naar schatting 300.000 Chinezen vermoord. In Nanking slaagt de Duitser John Rabe er met een groep buitenlanders in om ook een veiligheidszone voor vluchtelingen op te richten naar het voorbeeld van p. Jacquinot , maar zonder erkenning van Japan. Ook Rabe c.s. weet honderdduizenden vluchtelingen bescherming te bieden. (Wie heeft niet de film van Joh Rabe op TV gezien?) Tijdens dit bloedbad proberen de buitenlanders met alle mogelijke middelen vluchtelingen tegen de gruweldaden van de Japanse soldaten te verdedigen en hen overkomt helemaal niets. Er blijkt tot de laatste Japanse soldaat de strikte orde te zijn gegeven om geen buitenlanders te vermoorden. Later schrijft een van de buitenlanders van Nanking in zijn dagboek: "Hoe kan het toch dat niemand van ons werd vermoord?" Is het meer dan toeval dat het Japanse leger dat verantwoordelijk was voor de moord op Frans Schraven ook verantwoordelijk was voor het bloedbad van Nanking?

Onderzoekers van de Mgr. Schraven Stichting hebben tijdens de conferentie die vraag verbonden met de moord op de Frans Schraven in Zhengding twee maanden eerder. Ze stelden aan de aanwezige professoren de vraag of de martelaren van Zhengding het "kogelvrij vest" kunnen zijn geweest voor de buitenlanders in Nanking. Ze daagden de aanwezige onderzoekers uit deze vraag in hun verdere onderzoek te betrekken om zo de betekenis van de massamoord van Zhengding op waarde te kunnen schatten. Het zal niemand verbazen dat er op de conferentie geen direct antwoord gegeven werd op deze vraag. Het hele verhaal van Zhengding was bij de aanwezigen totaal onbekend. Er mocht tot nu toe niet over gesproken worden, want missionarissen waren in China steeds "uitbuiters van het volk". Dat dit nu op twee conferenties achter elkaar wél gebeurd is, mag een doorbraak genoemd worden. De bijdrage vanuit Nederland werd als belangrijk beschouwd en zal bij verder onderzoek betrokken worden.