pelgrimage naar China

’De paus op het Tiananmenplein in Peking’. Zo verwoordde de Chinese bisschop Paul Meng van het bisdom Taiyuan met grote overtuigingskracht en vuur in zijn stem zijn grote droom tegenover een groep van 19 Belgische en Nederlandse pelgrims op bedevaart in China. ’Christenen zijn dromers en zonder dromen over de toekomst, zijn we geen christenen’. In zijn tafelrede bedankte hij de pelgrims voor hun komst, voor de missionarissen uit hun landen, voor de geloofsbrengers, voor hun martelaren. ’Zonder hun komst was ik nu geen bisschop’. Zijn grote waardering en strijdbaar geloof ontroerde menige pelgrim. Het bezoek aan deze plaats stond hoog op de agenda tijdens deze bedevaart. In Taiyuan werden in 1900 tijdens de Boxeropstand 29 christenen vermoord, onder wie twee Italiaanse bisschoppen en de heilige zuster Marie-Adolphine uit Ossendrecht en de Belgische heilige zuster Amandina uit Herk aan de Stad. Ze werden onthoofd en in stukken gesneden, buiten de stadsmuur geworpen voor de honden en hun hoofden op palen op de stadmuur gezet. Met groot respect bezochten de pelgrims het klooster waar de heilige zusters hun domicilie hadden. In een aparte kapel in het klooster wordt de nagedachtenis aan deze heilige martelaren in ere gehouden. In de aangrenzende kathedraal zongen de bedevaartgangers het Marialied ’Wees geroet o Sterre’ dat de zusters in 1899 zongen in de haven van Marseille bij hun vertrek naar China. Iedereen was duidelijk aangeslagen tijdens het muzikale eerbetoon van de Provinciale Overste van de Nederlandse Franciscanen aan zijn vroegere confraters de bisschoppen Timmer en Spruyt die in 1943 vlak na elkaar in Taiyuan stierven en vanaf deze plek in de kathedraal begraven werden. Alle andere Nederlandse Franciscanen waren toen door het Japanse leger geïnterneerd.

De viertiendaagse reis naar China ging in de voetsporen van Nederlandse bisschoppen en martelaren in het ’Rijk van het Midden’. Aanleiding was de 80ste verjaardag van de marteldood van bisschop Frans Schraven (Lottum), Antoon Geerts (Oudenbosch), Gerrit Wouters (Breda) en hun zes medemartelaren, vermoord door het Japanse leger vanwege hun verdediging van Chinese vluchtelingen en met name hun verzet tegen het gebruik van vrouwen als seksslavinnen. Tijdens een indrukwekkende viering in een grote bomvolle kerk van Qiaozhai op zondag 15 oktober werd de massamoord herdacht. Op de sterfdag zelf maandag 9 oktober was dit al gebeurd in de kerk van Zhengding met vertegenwoordigers uit Shanghai en Beijing. Bij die gelegenheid werd een groot wit marmeren beeld van bisschop Frans Schraven ingezegend. De kunstenaar is er goed in geslaagd zijn karakter in steen weer te geven: sterkte en kracht, goedheid en vastberadenheid. Een speciaal museum houdt de nagedachtenis aan deze ’grote helden’ in China levend. Een rondgang langs bijzondere plekken, de plaats van de moord, het vroegere missieterrein en het kerkhof waar de gevonden resten uit de brandstapel begraven werden, was letterlijk gaan in de voetstappen van deze martelaren.

Doodstil was het in het kerkje van Yuanqu , in het zuiden van de provincie Shanxi bij het voorlezen van een brief van de nog enige levende Nederlandse nicht van de in 1938 door Japan vermoorde Franciscaan Jan van Heel. Na 27 jaar zoeken werd zij eindelijk opgespoord na een bericht in een Nederlandse krant over de onthulling van een groot ’monument voor deze eeuwige held in China’ in juni dit jaar. Zij las het bericht en was diep geraakt eindelijk de waarheid te horen over deze dood. ’Wij wisten in de familie van niets, alleen dat hij dood was, 32 jaar oud. Ik ben zo trots op onze Jan dat hij Chinese vluchtelingen tegen de Japanners beschermde en wat jammer dat ik dit nu met niemand in mijn familie meer kan delen’. De modderweg de berg op naar zijn graf en het monument werd door ieder getrotseerd om staande bij het graf, met tranen in de ogen te zingen, te bidden en natuurlijk ook het muzikale eerbetoon te brengen.

’Jullie vertegenwoordigen een bladzijde uit de kerkgeschiedenis van China’, betoogde de bisschop Jin van Changzi, waar vroeger meer dan 100 Nederlandse Franciscanen werkzaam waren. ’Wij komen om de vruchten van hun werk met eigen ogen te zien’, zo verwoordde een pelgrim. En wat ze zien is een vitale en energieke kerk die haar weg zoekt te midden van tal van problemen. Verschillende bisschoppen vertelden relatief open over de moeilijkheden van alledag. De speelruimte is niet overal even groot. ’Vertel in jullie land de waarheid over onze kerk in China. Er bestaan zoveel misverstanden. Wij mogen hier openlijk zonder problemen processies houden op straat. Mag dat overal bij jullie?’ De pelgrims mochten de verschillende gezichten van de Chinese kerk ontmoeten en ervaren, de lijdende, de strijdende èn de gloriërende kerk, een kerk die als een feniks uit zijn herrijst. Overal? ’Als we goede relaties onderhouden met de autoriteiten kan er heel wat gebeuren’. Dat dit niet altijd gemakkelijk is, konden de pelgrims vlak voor de reis ervaren toen aan de hulpbisschop van Roermond Mgr. E . de Jong een visum voor China geweigerd werd vanwege het aanstaande Nationale Partijcongres in Beijing. Stad en land stond onder hoogspanning. De groep mocht ervaren hoe China goed waakt over zijn burgers en de buitenlandse pelgrims.

Overal werden de bedevaartgangers zeer hartelijk ontvangen en soms overladen met geschenken uit dankbaarheid voor hun komst en hun aandacht voor de kerk in China. ’Jullie bezoek haalt ons uit een isolement. Wij willen graag bij de wereldkerk horen en dat gevoel geven jullie ons nu wij samen kunnen bidden en vieren’.

De martelaren in China staan ook daar, voor zover mogelijk, in de belangstelling. Meteen na het Nationale Volkscongres vond in Beijing een conferentie plaats over de marteldood van bisschop Frans Schraven en gezellen. Dertig Chinese professoren wisselden van gedachten over de betekenis van deze massamoord. ’Wij hopen hiermee in China de weg te banen voor een zaligverklaring van deze martelaren’, zo luidde het commentaar van een van de organisatoren.

Kan een pelgrimsreis een feest zijn? Zo verwoordde geëmotioneerd een van de deelnemers het aan het einde van de reis, die georganiseerd was door het Verbiest Instituut in Leuven op initiatief van de Mgr. Schraven Stichting. ’Ik had geen seconde willen missen, zo indrukwekkend was de hele pelgrimage’.

Of de droom van bisschop Meng over de paus op het Tainanmenplein in China snel werkelijkheid zal worden? Een droom die ongetwijfeld door alle katholieken in China gedeeld wordt. Het Nationale Volkscongres geeft daar vooralsnog weinig uitzicht op. Bisschop Meng zal voorlopig nog moeten blijven dromen.