Een verhaal bij een foto

Het ‘Register van persoonsnamen’ aan het slot van mijn binnenkort te verschijnen biografie van Frans Schraven (1873-1937) bevat een groot aantal namen van mensen met wie deze priester- en bisschop-missionaris tijdens zijn jaren in China (1899-1937) in contact heeft gestaan. Daarbij gaat het om familieleden zoals zijn broer Henri in Lottum en zijn achternichtje Toos in Tilburg, om confraters zoals Hubert Meuffels in Nederland en Antoine Fiat in Frankrijk en om kerkleiders in Rome zoals paus Pius XI en kardinaal Willem van Rossum. Maar het belangrijkst waren toch zijn medebroeders in China zelf. Van twee van hen staat vast dat zij veel voor Frans Schraven hebben betekend en in zekere zin als een rolmodel voor hem hebben gefunctioneerd. Dat zijn Leo Hoefnagels (1871-1929) en Frans Geurts (1862-1940). Aan de hand van bijgaand ‘groepsportret’ uit oktober 1906 wordt beider betekenis voor het voetlicht gehaald.   

Leo Hoefnagels was afkomstig uit het Noord-Brabantse Asten en sinds oktober 1896 in China werkzaam. In januari 1901 kreeg hij de eind 1899 in China gearriveerde Frans Schraven als ‘vicaire’ of kapelaan. Dat was in T’ang-kiou, de hoofdplaats van het district Ning-sting in Zuidwest-Tché-ly. Frans heeft daar slechts één jaar van Hoefnagels’ ervaring en goede raad kunnen profiteren. Toen werd hij zelf ‘pastoor’ elders in het vicariaat. Maar aan dat ene jaar heeft hij een levenslange vriendschapsband met zijn twee jaar oudere confrater overgehouden. Hoefnagels was, hoewel niet erg gezond, een harde en gedreven werker, bouwer van enkele kerken, maar ook een missionaris die hoge eisen stelde aan zijn Chinese medewerkers. Dat maakte hem niet echt geliefd. In het voorjaar van 1923 mocht hij van Schraven, die inmiddels apostolische vicaris van Chengtingfu was geworden, vanwege zijn chronische gezondheidsproblemen op verlof naar Europa. Terug in Noord-China in april 1924 had hij een rijk versierd borstkruis voor zijn bisschop bij zich. Het was een cadeau van de familie Schraven voor hun heerbroer. Hoefnagels die inmiddels na enkele verplaatsingen opnieuw in T’ang-kiou aan het werk ging, kreeg al snel weer gezondheidsklachten, waardoor hij in april 1928 opnieuw naar Nederland moest afreizen. Maar nu vroeg Schraven zich af of hij hem ooit nog wel in China zou terugzien. ‘Het mogelijk verlies van deze confrater zal voor ons hier in Chengtingfu heel pijnlijk zijn en voor mij persoonlijk meer dan voor wie ook’, berichtte hij in april 1929 aan de Nederlandse provinciaal Henri Romans. Op 19 juli van dat jaar overleed Hoefnagels aan een ernstige verkalking van de bloedvaten in Asten ten huize van zijn broer. ‘Ik heb nu mijn besten en trouwsten vriend verloren’, liet Frans Schraven op 17 september 1929 aan zijn achternichtje Toos weten. Maar gelukkig had hij ook nog zijn heerneef Frans Geurts.

De eerste keer dat Frans Schraven die neef Frans Geurts ontmoette, was in de zomer van 1882. Geurts kwam toen bij zijn familie in Broekhuizenvorst afscheid nemen alvorens naar Parijs te vertrekken, waar hij zou intreden bij de lazaristen. Frans Schraven was toen negen jaar oud, maar is zich dat bezoek altijd blijven herinneren.

Vier jaar later vertrok Geurts als subdiaken naar Noord-China. Daar werd hij op 1 mei 1887 priester gewijd, waarna hij in Noord-Tché-ly kwam te werken. Tijdens zijn eigen studiejaren in Parijs (1894-1899) hebben Frans Schraven en Frans Geurts elkaar enkele keren geschreven. Maar die brieven zijn geen van alle bewaard.

In China hebben de beide Fransen elkaar pas voor het eerst in de nazomer van 1901 ontmoet. Frans Geurts was enkele maanden voordien als net gewijde bisschop en apostolische vicaris van Oost-Tché-ly vanuit Europa naar China teruggekeerd. Schraven reisde voor die eerste ontmoeting naar Yungpingfu: een mijl op zeven. ‘Maar daar is het allicht frischer, want zijn vicariaat ligt aan zee en het is bergland, terwijl ons vicariaat een heel droge vlakte is.’ In de jaren nadien hebben beide neven nog enkele keren contact met elkaar gehad, maar dat liep niet over. Zo schrijft Frans Schraven op 13 oktober 1906 aan zijn ouders: ‘Verleden week heb ik eindelijk ook eens bezoek gehad van Mgr. Geurts: wij hadden mekaar in vijf jaar niet meer gezien. Gij kunt dus best begrijpen dat we heel wat te vertellen hebben gehad in die drie à vier dagen van ons samenzijn.’ Van een meer geregeld contact was pas sprake, toen Frans Schraven in 1920 zelf ook apostolische vicaris was geworden. Geurts was ook degene die op 10 april 1921 de bisschopswijding aan Schraven toediende. Uit al hetgeen hij naar aanleiding van zijn verschillende ontmoetingen met zijn heerneef heeft opgeschreven, valt af te leiden dat Schraven in Geurts zijn grote voorbeeld zag. Geurts was een bisschop aan wiens optreden hij zich kon spiegelen. Hij was een kerkleider, ‘rustig en geordend in zijn uitvoerende daden die weet te temporiseeren als dat nodig is. Hij is een voorbeeld voor anderen als het om de naleving van de Regel gaat.’ Die Regel, dat wil zeggen: een leven als lazarist was ook voor Frans Schraven bepalend.    

Utrecht, februari  2025, dr. Jan Jacobs